1915-1916 sezonunda takımların “cuma ligi” adı altında toplandıkları görüldü. oysa “cuma ligi”, elde mevcut belgelere göre 1913 yılında kurulmuş ve “cuma futbol ligi nizamnamesi” ise 21 teşrinisani 1329 (kasım 1913) “idman” dergisinde yayınlanmıştı.
cuma ligi futbol nizamnamesi
geçen sene gailei harp ile tamamiyle bir tekemmül göstermeyen cuma ligi surettikatiyede teşekkül etmiş ve bu sene nizamname mücibince birinci lige isimleri hurufueca tertibiyle atide müdrecialtı kulüp iştirak etmiştir.
1.anadolu spor kulübü 2.istanbul jimnastik kulübü 3.darülfünun terbiye-i bedeniye kulübü 4.şehiremini mümeresatı bedeniye kulübü 5.sanayi mekteb-i futbol kulübü 6.fenerbahçe spor kulübü
cuma ligi'nin ahihren tekarur eden nizamnamesi berveciasetidir:
1- türk kulüplerinin şimdiye kadar ihmal edilen umumi müsabakalarını beyinlerinde icra eylemeleri ve şu suretle bir istifade-i maddiye ve maneviye temin etmeleri maksadıyla "cuma ligi" teşkil edilmiştir.
2- cuma ligi'ne dahil olan kulüpler altısı bir lig olmak üzere adedine ve kuvvetine göre birinci ikinci liglere munkasimdir.
3- bir kulüp, cuma ligi'ne dahil olmak için evvela; yeknesak bir formaya malik olmak, saniyen azasının esamisini havi bir vesikayı lig heyeti idaresine tevdi eylemek, salisen: sene nihayetinde tevdi edilecek mükafatın tedarikine medar olmak üzere sene bidayetinde yarım lirayı osmani duhuliye vermek lazımdır.
4- cuma ligi'ne iştirak için ağustos'un on beşinden eylül bidayetine kadar müracaat olunur. lig heyeti nihayet bir hafta zarfında kabül veya red meselesini tebliğe mecburdur.
5- her sene birinci ligi teşkil eden altı en kuvvetli kulüp meyanında münhal yer olmadıkça bir yedince alınamaz.
6- her kulüp ismini lig heyet idaresine bildirdiği oyunculardan başkasını lig müsabakalarına iştirak ettiremez. aksi halde mukabil cihetin iddeası üzerine mesele tahakkuk ederse "galip dahi gelse" bu kaideyi ihlal eden kulüp mağlup addolunur. tekerrürü halinde ligden hariç bırakılır. eğer lige dahil olmayan bir oyuncu, lige dahil bulunan kulübe sene ortasında girerse bunu lig heyeti idaresine tebliğden laakal onbeş gün sonra o oyuncu resmi müsabakalara iştirak edebilir.
7- cuma ligi oyuncularından biri sene ortasında bir kulüpten istifa eder, yine cuma ligi kulüplerinden diğerine giremediği gibi bir cuma oyuncusu da sair liglerde yani pazar ligi'nde oynayamaz. oynarsa diğer cihetin protestosuyla azası hariçte oyun oynayan kulüp protesto eden kulüp ile yaptığı müsabakada mağlup addedilir. yalnız pazar ligi timlerinden herhangisi takımıyla aynen cuma ligi'ne iştirak edebilir. ferden iştirak memnudur.
8- lige dahil olduktan sonra iki kulüp ihat edemez.
9- herhangi bir kulübün sene nihayet bulmadan ligden çıkarsa sair kulüplerin o kulüp ile yaptığı müsabakalar hemen yekün addolunur.
10- cuma ligi, futbol mevsimi olarak eylülün on beşinden nisan nihayetine kadar yedi buçuk ay kabul eylenmiştir.
11- iş bu mevsimin mebdeinde o sene zarfında icra edilecek müsabakaların programı heyeti idarece tanzim olunarak umuma tebliğ ve ilan olunur.
12- bitaraulisi ve hukuk mağruf olan zevat beyanında heyyet-i idarece tayin olunacak üç kişi münavebe ile hakem vazifesini ifa ederler.
13- her kulüp programda tayin edilen eyyam ve saatde ispat-ı vücut eylemeye mecburdur.
14- vaktimuayyenden on dakika fazla feciken kulüp mağluptur. ancak hazır bulunan kulüp vücudunu ispat için on dakika itamında sahaya gelip bir hakem tayin ederek bir gol yapmak suretiyle nümayiş icrası lazımdır. numayişe başlar başlamaz diğer kulüp gelse de mağluptur. iki taraf da gelmezse her ikisinde puanı yoktur. ittifak da etseler iş bu saati teyir edemezler. herhangi bir kulübün bir mazereti fevkaladeden dolayı bir müsabakaya iştirak edemeyecek olursa bunun bir hafta evvel heyyet idare katibine ikbal eder. heyyet idare nezareti kabul ederse müsabakayı tehir eder aksi halde red eder.
15- oyun sahasının karla mestür olması gibi bir sebeble muhalefet-i havadan dolayı gelmeyen bir kulüp mağlup değildir. diğeri gelse de galip ad olunamayacağından tarafein puan alamaz.
16- oyuna mani olacak derecede havanın kötülüğü dolayısıyla oyun icra edilemediği taktirde bir tarafın muhafakatı diğerini oyuna ikbala sebep olamaz. binaenaleyh bunun tarafeynin arzusu ile aherin vaktına tecavüz edilmemek şartına bu müsabaka diğer bir günde icra edilebilir.
17- her müsabakadan evvel tarafeyn kaptanları beyinlerin de bir husumeti şahsiyetleri olmadığına işaret olarak müsafaha ederler ve oyundan sonra tarafeyn yegdiğerinin ismini zikr ederek üç defa (çok çok yaşa) diye bağırır.
18- oyun esnasında oyunculardan birini hariçten bir diğer oyuncuyla teptil etmek memnudur. aksi halde bunu yapan kulüp mağlup addolunur.
19- hakemi oyun esnasında dinlemeyen veya tahkir eden, rakibini tahkir veya darba teşebbüs eden yahut mütakiben kavait ve nizamnameye riayet etmeyen oyuncu oyundan çıkarılır ve yerine diğeri alınmaz. birinci defasında bu oyuncu beş oyuna iştirak edemez tekerrürü halinde o sene hiçbir müsabakaya iştirak edemez.
20- bir müsabaka muhalefet-i hava gibi bir sebebi fevkaladeden dolayı tatil olunursa hiç icra edilmemiş gibidir. binaenaleyh o müsabaka da hiç nazarı itibar alınmaz.
21- her müsabakanın neticesini hakem bir vesika-ı taririye ile heyyet idareye bildirir.
22- her oyunda mevadımünderice dairesi galip gelene iki puan verilir. müsevaat halinde tarafeyn birer puan alır. mağlubun puanı yoktur.
23- senevi müsabakaların itamında en çok puan alan iki kulübe, o sene ittitasında birinci ve ikinci olacak için tayin edilecek hatıraitahsimiye heyyet-i umumiye huzuruda merasim-i mahsusa ile alenen ihta olunur.
24- sene nihayetinde birince veya ikinci olacak kulüpler arasında müsavat asil olursa aralarında galip veya mağlup tayin edinceye kadar müsabaka icra olunur.
25- helyöm cari olan ingiliz futbol kavayidi kabul edilmiştir.
26- cuma ligi'nin bir heyyet umumiye ve bir de heyyet idaresi vardır.
27- heyyet umumiye lige dahil olan kulüplerin ligde mukayyet olan bütün azasıdır. iş bu heyyet senede iki defa toplanır. birincisi eylül'ün on beşini ve diğeri nisan'ın otuzunu müteakip gelen cumadır.
28- her ligin heyyet idaresi ayrıdır. binaenaleyh her birinin teşkil eden kulüplerden gelecek birer mürahastan mürekkep olan heyet-i idareler tetvir eder. heyeti idarenin bir reisievveli, bir reisisanisi, bir katip ve kasadarı vardır. umum liglere nezaret etmek üzere birinci lig heyyet idaresinden müntehip bir de müfettiş-i umumi vardır.
29- heyyet-i idarenin vezuifci; müsabakaların netayicini tetkik, vuku bulan itirazatı tetkik, niteciye tayin ve müsabaka programını tanzim, müfettiş tarafından verilecek raporlara göre karar ittisi ve hatırai tahsiniyeyi tayin ve iş bu nizamnamede müenerrah olan vaızaif-i icra ve kulüpler arasında ahenki tam usulünü taüyündür.
30- reisler heyyet idareye riyaset ederler.
31- katip ve kasadar umurutahririye ve hesabiyeye bakar.
32- heyyet idare haftada bir iştima eder. kararlarını ekseriyetle ittihaz eyler.
33- heyyet idare her itiraz ve hüracaatı bir hafta zarfında halleder neticeyi müracaat olunan kağıda zeylen ve tahriren tebliğ eder.
34- müfettiş umumi, oyunların intizamına kulüplerin ve azasının nizamnameye tamamen riayetine, hakemin bitarafisine hülasa intizamı tam cereyanına nezaret eder. vazifesine mütalik hususatı raporla heyyet-i idareye tebliğ eder. müracaat dışı şifaiyeye cevap verir.
35- heyyet-i umumiyenin mevsim bidayetindeki iştimaından heyyet idare müsabaka programını tebliğ eder. nisan gayesini müteakip son iştimasında da müsabakaların neticesi tebliğ ve tevzi mükafaat olunur.
36- iş bu nizamname icabında tadil olunur.
37- iş bu nizamnamenin tatbiki ahkamına heyyet-i idare memurdur.
cuma birinci ligi'nin 1329 (1913)-1330 (1914) senesi müsabaka programı
25 t. evvel (ekim) 1329 (1913)...anadolu-fenerbahçe 1 teşrinisani (kasım) 1329 (1913)...fenerbahçe-sanayi 8 teşrinisani (kasım) 1329 (1913)...darülfünun-şehremini 15 teşrinisani (kasım) 1329 (1913)...istanbul-sanayi 22 teşrinisani (kasım) 1329 (1913)...anadolu-darülfünun 6 k. evvel (aralık) 1329 (1913)...istanbul-anadolu 20 k. evvel (aralık) 1329 (1913)...şehremini-anadolu 13 k. evvel (aralık) 1329 (1913)...sanayi-darülfünun 27 k. evvel (aralık) 1329 (1913)...darülfünun-şehremini 3 k. sani (ocak) 1329 (1914)...istanbul-şehremini 10 k. sani (ocak) 1329 (1914)...anadolu-sanayi 17 k. sani (ocak) 1329 (1914)...istanbul-fenerbahçe 24 k. sani (ocak) 1329 (1914)...sanayi-şehremini 31 k. sani (ocak) 1329 (1914)...istanbul-darülfünun 7 şubat (1329) (1914)...fenerbahçe-sanayi 14 şubat (1329) (1914)...anadolu-fenerbahçe 21 şubat (1329) (1914)...darülfünun-şehremini 28 şubat (1329) (1914)...istanbul-sanayi 7 mart 1330 (1914)...anadolu-darülfünun 14 mart 1330 (1914)...fenerbahçe-şehremini 21 mart 1330 (1914)...istanbul-anadolu 28 mart 1330 (1914)...darülfünun-sanayi 4 nisan 1330 (1914)...istanbul-şehremini 4 nisan 1330 (1914)...darülfünun-fenerbahçe 11 nisan 1330 (1914)...anadolu-şehremini 11 nisan 1330 (1914)...istanbul-fenerbahçe 18 nisan 1330 (1914)...anadolu-sanayi 25 nisan 1330 (1914)...şehremini-sanayi 25 nisan 1330 (1914)...darülfünun-istanbul
günde bir oyun olduğu zaman öğleden sonra saat iki buçukta, iki oyun olduğu halde birincisinin birde, ikinci iki buçukta başlayacaktır.
reis darülfünun'dan sami
reis-i sani şehremini'den hulusi
katip ve kasadar sanayi'den hüseyin
müfettiş umumi anadolu'dan felek burhaneddin
aza fenerbahçe'den zeki
aza istanbul j.k.'den cemil
not: bu bilgi 21 teşrinisani (kasım) 1329 (1913) günü yayınlanan "idman" dergisinin 11. sayısından alınmıştır.
ancak fikstürü dahi belirlenmiş bu ligin oynanamadığı bilinmektedir. 1915 yılında antınordu, anadolu, idmanyurdu, süleymaniye, galatasaray, fenerbahçe, erenköy, türk idman ocağı, turan,gürbüzler kulüpleri tarafından teşkil olunan ve nizamnamesi, 22 teşrinievvel 1331 (ekim 1915) tarihli “donanma" dergisinde yayınlanan istanbul futbol birliği’ne dahil kulüplerin iki küme halinde oynadıkları lig ise haftanın tatil gününe rastladığı için “cuma ligi" olarak anıldı.
kaynak: türk futbol tarihi, türkiye futbol federasyonu yayınları, cilt 1, haziran 1992
önemli not: fikstürde 27 aralık 1913 de oynanacak denilen darülfünun-şehremini maçının yazımında hata yapılmış olacak. çünkü bu maç fenerbahçe-şehremini olacak.. ayrıca fenerbahçe-darülfünun maçı da listeye eklenmemiş..
