verkac.org dan selim arda üçerin yazısından alıntıdır;
isfendiyar, 2 numaranın arkasındayım, tam önüne geçiyorum topu arkaya ortalıyorsun’ diye sitem etti metin. isfendiyar rüzgârın azizliğinden dem vuracak, sayısız defa gol attırdığı arkadaşına karşı kendini savuracaktı ki lefter söze karıştı: “metin, isfendiyar’a laf etme, doğru yerde durursan sana bile çarptırıp attırır golünü”… soyunma odasında herkes güldü bu cevaba. ne de olsa günlerdir süren stres ilk yarıdaki iki golle yerini rahatlamaya bırakmıştı.
yoğun yağış sonucu oluşan istanbul’daki 70 santimetrelik kar kalınlığı nedeniyle ertelenen maç, 1950’lerde ingiltere ve almanya gibi dünya devlerine bile leblebi gibi gol atan macarlar’ın baskısı ile başlasa bile, 6. dakikada lefter’in golü ile türkiye sürpriz biçimde öne geçmişti. isfendiyar sağ kanattan neden kendisine rüzgârın oğlu dendiğini macarlar’a futbol diliyle açıklamak istercesine hareketlenmiş, daha sonra en iyi yaptığı işi yapmıştı; golcüyle topu buluşturmak. lefter, kadri, metin daha top isfendiyar’ın ayağına değdiği anda pozisyon almışlardı bile… günlerdir, gelmeleri, açıklamaları, izmir ve ankara’da yaptıkları hazırlık maçları ile ilgi odağı olan macar futbolcuların şaşkınlıkları, kapasitesi portatif tribünlerle artırılan mithatpaşa stadyumu’nun her yerinden rahatlıkla fark ediliyordu.
türkiye’nin ikinci golü yine lefter’den bu kez penaltı ile geldi. ikinci yarıya avantajlı çıkacak türk ulusal takımı soyunma odasında son taktikleri alırken, isfendiyar metin’e bir şeyler fısıldıyordu: ‘sağda lantos’u geçtiğim an topu bekle…’
öyle de yaptı metin, hem de ikinci yarının daha kırkıncı saniyesinde ve ulusal takımın üçüncü golünü attı.
1956 yılında fenerbahçe dinamo moskova ile hazırlık maçı yapmak için moskova'ya gider. maçı fenerbahçe yönetcilerinden niyazi sel anlatacaktır. maçın ilk yarısının ardından niyazi sel, "soyunma odasına gideceğim. ikinci yarıya yetişirim" der ve gider. maçın ikinci yarısı başlamak üzeredir ve niyazi sel hala ortalıkta yoktur. halit kıvanç mecburyetten maçı anlatmaya başlar. niyazi sel ha geldi ha gelecek derken maç biter. maçın bitiminde niyazi sel'i gören halit kıvanç, "neredeydin" diye sorunca sel, "geldim ama o kadar güzel anlatıyordun ki bölmek istemedim" der ve halit kıvanç maç anlatmaya böyle başlar.
halit kıvanç'ın "gool diye diye" kitabında yer alan bu anının ardından halit kıvanç şöyle devam ediyor;
"aslında ne kadar çok isterdim bu maç spikerliğine 1956'nın ortalarında değil de, daha öncelerde, hiç değilse aynı yılın ilk günlerinde başlamış olmayı... o unutulmaz macar zaferini anlatabilseydim... eşref aykaç'ın tek seçiliciliğinde puşkaş'ın dünyayı titreten takımını 3-1 yenişimizi, lefter'in, metin'in, o gollerini, isfendiyar'ın inişlerini, tugay'ın kurtarışlarını, kısaca 'macar destanı'nı sunabilseydim. çok isterdim, çok... çünkü bir spikerin, milli duygularla çoştuğu bir mlli sevinci anlatmasındaki mutluluk, hiçbir güzellikle kıyaslanamaz. bunu mikrofon başında o zevki yaşayanlar bilir. tabii acı sonuçlarda da üzüntünün aynı ölçüde büyük oluşu gibi..."
ilk basımı 2002 olan islam çupi'nin "futbolun ölümü" kitabından;
yıllardan esintiler
1956 yılındaki macaristan maçına gelen seyirci, bana göre bütün zamanlarda stadlara teşrif etmiş futbolun en anlar kitlesiydi. benim de içinde bulunduğum istanbul o maç için yatağı yorganı mithatpaşa'nın çeşitli kuytuluklarına serip geceyi orada geçirmiş, sabah erkenden kuyruğa girerek bu milli maç tarihindeki en büyük oyun klasiği olan doksan dakikayı, sahanın her karesine her dakikasına ayrı dikkatler atarak bir sanat eserini izler gibi seyretmiştir. o maçın seyirci dikkati, seyirci zarafeti, seyircinin futbolun içine girmişliği ile günümüzde davul birikintisi ve gürültüsünde her türlü küfürü eden yakası açılmadık görüntüler sunan insan kalabalığına her şey denir, ama futbol seyircisi denmez herhalde...
1935-55 arasında futbol oynayan hiçbir futbolcu anormal transfer parası almamasına rağmen, bu oyunu bıraktıktan sonra sürünmemiş ve hayata iyi ve kötü devam etmiştir. çoğu lise ve üniversite mezunu olarak futbol sahasından çıktıktan sonra işlerine devam etmişler, bazıları ise devlet kademelerinde genel müdürlüğe kadar yükselmişlerdir. profesyonelliğin bir poker masası gibi çok kazançlı olduğu 1955-90 dönemlerinde oynarken çok para kazanan futbolcular sahalara veda ettikten sonra meyhane köşelerine ve alkol bardaklarının diplerine düşmüşler, içici ve diğer keyifleri intihar edecek biçimde kullandıkları için, erken yaşlarda mezara girmişlerdir. mezar taşları yazılmayan dünyevi sefaletlerin toprağa yatırdığı futbolcu ölüleriyle doludur.
futbol, profesyonellik yogunlaşmamış iken, resmi maçlar, milli oyunlar ve avrupa kupaları'yla mevcudun iki misline çıkmamış iken, kulüp gelirleri giderlerin çok altında kalmamış iken, bu oyun dünyada olduğu gibi türkiye'de de gündüz oynanırdı. sonra televizyon girdi türkiye'nin her türlü yaşam kesitine... tv, türk insanını esir aldığı gibi, maçları da her kulübe belirli bir ücret ödenmek üzere satın aldı. artık şifreli kanala belli bir ücret ödeyen varlıklı kesim evlerinde divana ayak uzatarak maçları izlerken, parası olmayanlar kahvehane ve birahanelere koştular gençliklerini sarhoş etmek için... oksijenin daha çok olduğu gündüzden karbondioksitin çoğaldığı geceye yapılan futbol maç transferi, hem bu oyunun gündüz güzelliğini bozmuş hem de oyuncuların kişisel randımanını geriletmiştir. bu durum türk spor basınını bir kere daha yozlaştırmış, önceleri çok düşünülerek yazılan ve futbol dalında bir sanat eseri olan maç yazıları artık tribünde kaleme alındığından kaliteleri kaybolmuş ve herkes tarafından kaleme alınmaya başlanan bir kuruluğa yuvarlanmıştır.
60 yıldır kurum prensiplerine hatta formadaki ay-yıldızlı bantın ebatına dokunulmayan o milli takım ilkeleri ve maçlara çıkış gömlek ve pantalonu, şimdi sponsorların verdikleri fiyata göre enlenip daralmakta, ay-yıldızımız istenen yerde, istenen biçimde ve ufaklıkta kullanılmaktadır. 19801i yıllarda adidas'a yaptırılan ve ay-yıldızlı bantın içine konulmadığından milli takıma giydirilmeyen ve neredeyse onu yaptıranın ihanet-i vataniyeden yargılanma safhasına gelen milli takımlar eski menajeri erdoğan şenay nerede şimdi?
federasyon başkanlığı koltuğunda şimdi haluk ulusoy oturmakta, formaları hangi spor firması pahalı fiyat verirse ona istediği gibi yaptırmakta, milli takıma ağa sistemi içinde 25 milyar lira prim vermekte, türkiye birinci futbol ligi isminin önüne para karşılığında iki yıl için telsim yazdırmaktadır.
biz görmeyeceğiz, ama gelecek nesiller daha neler görecekler, kimbilir.
ahmet çakır'ın "taçlı kral metin oktay" kitabından;
isfendiyar'ın yıldırım aşkı!
macaristan milli takımını 3-1 yenmelerinin ardından cumhurbaşkanı ve başbakan tarafından ödüllendirilmek üzere ankara'ya davet edilen kafile uçakta inanılması zor bir olay yaşar. metin oktay bunu şöyle anlatır: "uçağımız istanbul'dan havalanalı henüz 10 dakika olmuştu, ifendiyar (açıksöz) benim yanımda oturuyordu. birden bana döndü 'metinciğim' dedi, 'ben şu hostes kızla evlenmek istiyorum!' "bastım kahkahayı. katıla katıla gülmeye başladım. çünkü, böylesine bir yıldırım aşka, ilk defa tanık oluyordum, lsfendiyar biraz ayran gönüllüydü. 10 dakika içinde hiç tanımadığı, hiç konuşmadığı, adını dahi bilmediği hostese aşık olmuştu.
"isfendiyar'ın evlenme karan uçağı bir uçtan bir uca sardı. durumu a milli takım tekseçicisi eşfak aykaç'a da duyurdu ve 'lütfen hocam' dedi, 'kızı allahın emriyle siz ister misiniz?'
"eşfak aykaç önce şaşırdı, sonra isfendiyar'ın ısrarlan karşısında kalktı, hostesi allahm izni peygamberin kavliyle bir güzel istedi.
"uçakta kıyametler kopuyordu. hostes kız da teklifi kabul edince, yüzüksüz bir nişan töreni yapıldı uçakta. türk hava yollarının istanbul-ankara seferini yapan uçağı esenboğa havaalanına inerken, ünlülerle dolu uçaktan nişanlı bir çift çıkıyordu."
ilk basımı 2012 yılında cem zamur'un "onun gibisi gelmedi: memleket futbolundan portreler" kitabından;
onun gibisi gelmedi... lefter küçükandonyadis
(...)
fenerbahçe'deki başarılarını kısacık bir yazıya sığdırmak mümkün olmayacağından, burada milli takım forması altında türkiye'ye kazandırdığı başarıları kısa kısa hatırlamakla yetinelim. 1956 yılındaki macar zaferinde en büyük pay ona aitti, iki gol attı. dönemin en büyük savunmacularından bozsik, yediği dünya kadar çalımla başı dönmüş halde maç bitiminde lefter'e koşarak tebrik ediyor ve kendisi için "dünyanın en büyük forveti" diyordu, lefter'in, macar kalecinin "biraz daha uzansam kurtaracaktım," dediği penaltısı tısı için verdiği cevap ise, eğlenceli karakterini yansıtıyordu: "müsaade et de, ben de o kadarını ölçeyim!"
