off, malta modeli play-off tanıl bora 11/4/2012 radikal
'normal sezon' bitti, anormali başlıyor. 'süper' sıfatıyla süslenen 'play-off'lara geçiyoruz. malta'dan ithal 'play-off'umuzla birlikte diğer örneklere bakalım.
play-off sistemi, spor endüstrisinin, tüketim oburluğuna mal yetiştirme gayretinin eseri. tahmin edilebileceği gibi, amerikan icadı. abd’de basketbol, buz hokeyi, amerikan futbolu ligleri bu rejimle oynanıyor.
avrupa futbolunda, son yıllarda küçük ligler yöneldi bu sisteme: 16 takımlı belçika, israil, rusya, 15’li san marino, 14’lü kıbrıs, 12’li iskoçya, azerbaycan, 10’lu malta, 8 takımlı andorra. bunların mazereti var: ligin boyu kısa, çabuk bitiyor, uzatmaya çalışıyorlar. rusya da bu sene başladı bu işe.
iskoçya, rusya, kıbrıs, azerbaycan, play-off’ta normal sezonun puanlarının üzerine ekleyerek devam ediyorlar. türkiye futbol federasyonu’nun benimsediği rejim, yani normal sezonun puanlarını ikiye bölüp yarım rakamı yukarı yuvarlayarak play-off’a aktarmak, israil, belçika ve malta’da uygulanıyor. 7-14. sıralardaki ikinci grubun play-off’unu birinci bitirenin, şampiyonluk grubu 4.’süyle avrupa ligi katılımcılığı için kapışması usulü de belçika’dan. (orada ayrıca şöyle bir ömür törpüsü var: 15 ve 16. sıradaki takımlar beş play-off maçı oynuyor, kaybeden düşüyor, kazanansa 2. ligin 2, 3. ve 4. sırada yer alan takımlarıyla düşme-kalma turnuvası oynuyor.) belçika bu kaotik rejimi 2009-2010’dan beri uyguluyor.
hazin bir şey söyleyeyim. normal sezon puanlarının ikiye bölündüğü bu play-off sisteminin mucidi malta’dır. onlar bu işi 1999/2000 sezonundan beri yapıyorlar.
hollanda’da bir ara, normal sezonu birinci bitiren takım şampiyonluğu kazanmış oluyor, 2-5. sıralardakiler şampiyonlar ligi katılımcılığı için kupa usülü play-off oynuyordu. adaletsiz bulunarak iptal ettiler bu sistemi. özellikle avrupa kupalarında oynayıp harap olan takımların play-off gadrine uğraması, çok tepki çekti. 2005/06’da alkmaar’ın normal sezonda 18 puan fark attığı 5. groningen’e, 2007/08’de 2. ajax’ın 7 puan fark attığı 4. twente’ye elenmeleri, ‘kamu vicdanını’ rahatsız etmişti. 2009’dan beri sadece 5-8. sıradaki takımlara avrupa ligi play-off’u oynatıyorlar. bu aralar belçika’da da normal sezon şampiyonunun avantaj yitimi gündemde. ligi club brugge’e 6, gent’e 11, standart liege’e 16 puan fark yaparak lider bitiren anderlecht, play-off 2. maçları sonunda anca 2 puanla önde gidiyor. galatasaraylıları ürpertecek, fenerbahçelilerin ağzını sulandıracak bir örnek!
normal sezonu şampiyon bitirenin play-off’ta çuvallamasına sık rastlanmıyor aslında. puanların üstüne eklendiği sistemde daha da zor. bu sistemin 2008’den beri uygulandığı kıbrıs’ta, 2010’dan beri uygulandığı azerbaycan’da şampiyon değişmemiş. iskoçya’da ilk uygulandığı 2009’da ligi 1 puan farkla önde bitiren rangers, play-off’ta şampiyonluğu celtic’e kaptırmış. puanları yarılayarak devam edilen liglere bakarsak... belçika’da 2011’de ligi anderlecht birinci bitirmiş, 1 puan arkasında ikinci gelen genk şampiyon oldu (anderlecht 4. oldu!). israil’de bu sistemin ilk uygulandığı 2009/2010’da maccabi hayfa ligi 6 puan farkla önde bitirdi, play-offtan lig ikincisi hapoel tel aviv şampiyon çıktı. sistemin mucidi malta’da 2000’den beri, normal sezonun birincisi sadece iki defa şampiyon olamadı, onlarda da üstünlüğü gol averajı ya da 1 puandan ibaretti.
gelelim bizim durumumuza. 18 takımlı lige play-off icat etmenin nedeni, herkes biliyor, sürüncemeye uğratılan şike skandalının itibarını yerle bir ettiği futbola cazibe kazandırma gayretidir. play-off sisteminin en büyük kusuru, ligi araçsallaştırması. oysa lig ‘birlik’ demektir, bizzat futbolun vahdet ve adalet ilkesidir. türkiye’de play-off ayrıca, zaten derbiler dışındaki maçları ehemmiyetsizleştiren oligarşik futbol yapısını pekiştirmeye yarayacaktır. oldu olacak, ligi ilk iki sırada bitirenlere nba finali usulü yedi maç oynatsınlar. hem galatasaray o arada belki saracoğlu’nda kazanıverir, ezelî derdini halletmiş olur.
‘off’, ingilizcede ileriye, öteye anlamına gelen bir ek. sözlükte ‘off’ ekinin bir başka anlamı daha var: ‘uygunsuz, yanlış’. play-off uygunsuzdur, münasebetsizdir!
futbolun evrensel sihrini ‘basit oyun’ olmasına bağlamıyor muyuz? futbol rejimi de öyle olmalı.
