dağhan ırak'ın "hükmen yenik!: türkiye'de ve ingiltere'de futbolun sosyo-politiği" kitabından;
saha işgalleri ve "tartan ordusu"
kuzey irlanda, adanın güneyiyle britanya arasında bir “arada kalmışlık” hissiyle boğuşurken, iskoçya’da etnik ve dini açıdan daha homojen bir toplum olmasından dolayı ulusal kimlik çok daha belirgindi. bu kimlik kendisini spor karşılaşmalarında da gösterdi. millî futbol karşılaşmaları iskoçya'nın ayrı bir ülke olarak temsil edildiği nadir alanlardan biri olduğundan, ulusal kimliğin büyük bir coşkuyla ifade edildiği bir alan olarak ortaya çıktı. bu ifadenin iki önemli örneği; saha işgalleri ve tartan ordusu'ydu.
saha işgalleri, seyircinin oyun sırasında sahaya girerek oyunu durdurma eylemi olarak tanımlanabilir. bu eylemin kökeni her ne kadar belirsiz olsa da, seyirciyle oyuncu arasında fiziksel ve hiyerarşik sınırların olmadığı folklorik kırsal top oyunları dönemine uzandığı tahmin edilir. modern futbolda bilinen en eski saha işgali ise 1882'de ingilterede oynanan everton-liverpool fa kupası maçıdır.11909da celtic’le rangers arasında oynanan iskoçya kupası finalinde de gazetelerde yer alan hatalı bir haber nedeniyle, maçın uzatmaya gitmesini bekleyen altı bin taraftarın sahaya girerek kalelere zarar verdiğini biliyoruz. bu iki olay dan itibaren hem ingiltere’de, hem iskoçya’da onlarca kez saha işgalleri yaşandı. iskoç milliyetçiliğinin çıkışa geçtiği 1960’lann sonunda itibaren ise ingiltere’yle iskoçya arasında oynanan maçlarda sahanın iskoç taraftarlarca işgal edilmesi bir gelenek hâline geldi. nisan 1967’deki britanya uluslar şampiyonası maçında iskoçya, dünya kupası şampiyonu ingiltere’yi wembley’de 3-2 yenmeyi başarınca iskoç taraftarlar sahanın çimlerini “hatıra olarak saklamak için” yolmuşlard. on yıl sonra ise çok daha büyük bir saha işgali yaşandı ve iskoçlar wembley stadyumuna 15 bin poundluk zarar verdi. 1977’deki bu maç popüler kültürün bir parçası oldu ve iskoç futbol taraftarlarının dünya çapında anıldığı bir olay hâline geldi.
yükselen iskoç milliyetçiliği ve iskoç taraftarların eğlenceli fakat kontrolsüz hareketleri, 1980'lerin başından itibaren yeni bir taraftar oluşumunun doğuşuna neden oldu. dünyadaki ilk millî takım taraftar oluşumlarından “tartan ordusu”, birleşik, örgütlü ve “kontrollü” bir taraftar birliği olarak ortaya çıkarken, kulüp bayraklarının ve renklerinin millî maçlarda yasaklanması gibi (celtic-rangers gerginliğini engellemek için) kendi kendine koyduğu kurallarla da dikkat çekti. tartan ordusu, kuruluşundan beri iskoçya’nın yer aldığı tüm uluslararası organizasyonlara gidiyor. bu grubun, ingiliz taraftarların şiddet eylemleriyle dünya çapında tanındığı bir dönemde ortaya çıktığına dikkat etmek gerekir. bir diğer deyişle, tartan ordusunun kuruluşu bir taraftan da rakip “hırçın ingiliz” taraftarlara karşı “olumlu iskoç” imajı yaratma amaçlıydı.
milliyetçilik iskoçya, galler ve kuzey irlanda’da da farklı derecelerde, bağlamlarda ve biçimlerde yükselirken, ingiltere 1970’lerle beraber büyük bir moral bozukluğu yaşıyordu. heath başbakanlığındaki tek dönemlik muhafazakâr hükümet, ülkenin avrupa ekonomik topluluğu na girişini gerçekleştirmesine karşın kuzey irlanda sorunuyla baş edemediği için başarısız olmuştu. bu hükümet aynı zamanda 1973 küresel petrol krizine de yakalanmıştı. bu dönem içinde millî futbol takımı ise 1972 avrupa şampiyonası ve 1974 dünya kupası'na kalmayı başaramamıştı. bu dönemde ingiliz futbolu adına tek kayda değer başarı chelsea'nin 1970-71 sezonunda avrupa kupa galipleri kupası'nı kazanmasıydı. ( http://macanilari.com/21....adrid-197019717019--.html)
