ilk basımı 2004 olan islam çupi'nin "olaylar, sağbekin lahana dolmasını yemesiyle başladı" kitabından;
maradona'dan eski dona'ları
maradona'nın dünya futbolunun efsanevi hamağından birdenbire uyuşturucu belasının krizli hapishanesine düşmesi, dikkatli yuvarlanmış futboldaki bir starlık hayatının şimdilik son sonüşüdür, belki de...
şöhretlik, şişkinliği hangi sağlıklı nefeslerle pompalanırsa pompalansın, kişi arada kalışın denge disiplinini kaybettiği an, tersyüz oluşunu ne durdurabilir, ne de eski günlerine dönmek konusunda bir aktüel direnişin kutsal kavgasını verebilir.
maradona'nın buenos aires'in çatısı topraktan bir metre yükseklikte içeriye oksijen ve ışık girmemiş bir gecekondunun dışarıya dar attığı bir çocukluktan dünyanın gururunu önünde eğilmeye mecbur ettiği bir büyük yıldız yapması nasıl çok az başarılan bir kişisel heykeltıraşlık mahareti ise, arjantinli bücürün futbolcu olarak çıktığı doruklardan 2-3 aylık bir narkotik depreme uğrayarak mazi birikimini hiçlemesi, o derece bir üzüntünün gözyaşları olarak yuvarlak kürenin damında bir krater gölü yaratmalıdır.
* * *
garrincha 1954-1958 dönemi bir sinema şeridi gibi uzatılıp evrensel futbol büyüleri dökmüş brezilya milli takımı'nın hücum sağ ucundaki kabile reisi idi.
şimdiki futbolda çok koşulmuş bir at padoku haline getirilmiş ileri uçlar garrincha'nın kişiliğinde inanılmaz bir estetik lunaparkına dönüyor, fuleden ve ciğerden kurulu sağ açıklık kavramı bu kısa boylu melez beyazın vücudunda, inanılmaz bir dripling vodvilinin bin dekorlu sahnesine dönüyordu.
ayak ritmlerinden samba notaları çıkarılan driplingdeki benzersiz eskizleri için kendisine şarlo sanatının üretken ve değişkenliği yakıştırılan garrincha, brezilyaya ve dünya ülkesinin bir numaralı canlı futbol heykeli olmuşken uyuşturucu denen rakip onun oyunculuk diye özetlenen kıvrak saha dünyasını yakalayamayınca, içine girerek belalı beden ve ruh çürümesinin sinsi ihtilalini başlatmıştı.
beşikten mezara kadar uzanamamış birkaç evlilik... mekânları ve sosyal konumları yerli yerine oturmamış yedi çocuk... metresler, gece kadınlarının bir neonluk ışıkta getirip boşattıkları içki bardakları, nizami olmayan sigaralarla dolan izmarit tablaları, hap stokları insan kollarına hangi keyifler için girdiği belli olmayan enjektörler, her gece tomarları incelen artık üretmeyen, üremeyen bir futbol serveti.
sonunda bir akıl hastanesinin çığlıkları ve bağlama kayışları bol bir odasına düşen garrincha, ecelden mi yoksa intihardan mı kaynaklandığı belli olmayan bir esrarengiz eylemle hayatının bitimini noktaladığında futbolda bir dönem dünyanın başını çalımlarla çıldırmış insanın mezar haberi gazetelerde tek sütunluk bir selvi gölgeliğinin altına iliştirilmişti.
* * *
avrupa'nın sermaye birikimini saha sporlanna fazlaca boca ettiği ikinci dünya savaşı'nın bitim yıllarında batı'nın futbol fuarlarına rus ekolü sağlıklı bir sol ihtilali getirip çakmıştı. 1954-55'li yıllarında...
uzaktan kumandalı birtakım şeflik kulelerine bağlı, saha içi yaratıcılıkları bile disiplin prospektüslerine iliştirilmiş rus milli takımı 1955'te fransa'da yapılan avrupa futbol şampiyonası'ın önlenemez zaptedilemez bir fizik güçle kazanırken, dokuz numaralı forması ile tommy stretzov, avrupa'nın en hayranlık toplayıcı figürlerini dökmüştü.
kapitalizmin güç patron icat eden anlayışının gazete sayfalarına düşen uzantıları paris'teki futbol balayını değerlendirirken tommy stretzov'u kuzeyden gelen krampon zengini olarak ilan ediyor, onunla da yetinmeyip bu sarışın soğuk rus'u ispanya'da yaşayan bir latin idolü di stefano ile kıyaslıyorlardı.
fakat stalin rejiminin kapalılığı ve tekdüzeliğinin yanında serseri bir özgürlükçü idi, tommy stretzov...
batı'ya açılan turnuvalarda disko ve gece kulüplerinde içki bardaklarının podyumunda sarhoşluk dansları yapıyor, rus elçilik katlarında alaminüt aşk serüvenlerine kaçamak, kazanovalıklar fırlatıyor, disiplinli adımlara şartlandırılmış rusya içinde bile anormal alkollü araç kullanıyor, kolluk kuvvetlerine yumruk atacak kadar asosyalist kılık ve öfkelere giriyor, bununla kalmayarak yüksek bürokrat ve siyasal sosyeteden itibarlı kişilerin zevceleri ile yasak ilişki ve aşklar yaşadığı öne sürülüyordu.
bir gri ve soğuk moskova sabahında sibirya trenine bindirildiği anda tommy stretzov'un arkasına asılan resmi gerekçede, "veremdir, omsk sanatoryumumda tedavi olacak" şeklinde bir sağlık manşeti varsa da fısıltı gazetesinde yazılanlar daha çarpıcı idi.
rus futbolunun en büyük modern çarı, esrar kullanmak ve satmaktan bileti dönülmez olan bir yolculuğa çıkıyor daha doğrusu çıkarılıyordu.
* * *
çok zahmetli yapılmış hayatlar kendisi ile birlikte milyonlara mal olmuş hayatlar, üstün adam, tek adam olma mücadelesinde hangi eziyetleri çekip hangi özveri ve fedakârlıkların parendelerinde bir oluşum ölüm cambazlığı yapmışlarsa, her şeye sahip oldukları noktada da, birikimlerini kaybetmeme konusunda muhafazakârlıklarını cimrilik derecesinde sürdürmek zorundadırlar.
doruklara çıkmışlar eğer yükseklik korkularına çeşitli sosyal ve ruhsal müsekkinler bulamazlarsa, bir gün düşeceklerdir, mutlaka...
ve bu düşüşler el, kol, bacak, bilek, diş kırılması gibi basit ortopedik sakatlıkların kaynaması değil, payanda konulması mümkün olmayan bütün bir hayatın kaymasıdır aslında...
